‘Leven is het tegenovergestelde van liefhebben’, aldus keizer Caligula. Met zijn bloeddoorlopen huilogen en vettig lang haar lijkt hij niet erg keizerlijk. Een rijk waarin mensen niet sterven en dus gelukkig zullen zijn, dat wil hij creëren. Hoe? Door tot in het extreme consequent te zijn. Heeft de schatkist prioriteit? Dan hebben burgers dat niet. Dus is zijn besluit onverbiddelijk: willekeurige rijke onderdanen zullen om willekeurige redenen en op willekeurige manieren vermoord worden, hun erfenis komt aan de staat toe. Het is een van vele bizarre redenen om mensen uit te moorden. Zo wordt zijn bewind een aaneenrijging van absurde wreedheden die voortkomen uit het consequent doorvoeren van de willekeur van de macht.
Caligula, een tekst van Albert Camus in bewerking en regie van Thibaud Delpeut, is een harde voorstelling. Het minimalistische toneelbeeld bestaat uit enkele zwarte stoelen, een ligbed en wat camera’s op statieven. De (deels) live filmbeelden worden op een wit, deels doorzichtig, achterscherm geprojecteerd waar ook doorheen gefilmd kan worden. Daarbij een sferische, bijna filmische soundscape, een handelskenmerk van Delpeut, die sterk op de emoties werkt. Maar zelfs daarmee smelt de kilheid die in Caligula overheerst niet.
Een gebroken hart na de dood van Drusilla, zijn zus en minnares, veroorzaakt de keizers waanzinnige wreedheid. Acteur Vincent van der Valk maakt er een hardvochtige maar ook deerniswekkende man van die enorm lijdt onder zijn grimmige daden. Zo wordt Caligula op een zekere manier toch sympathiek. En dat zien de mensen in zijn nabijheid ook. Minnares Caesonia (een mooi gelaagd spelende Wendell Jaspers) is natuurlijk bang om te sterven maar heeft ook oprechte, liefdevolle gevoelens voor deze beklagenswaardige man. Hetzelfde geldt voor dienaar Helicon (lekker nuchter gespeeld door Bram Gerrits), tegenstrever Cherea (een vileine rol van ex-Barre Land speler Martijn Nieuwerf) en dichter Scipio (door de beloftevolle stagiair Ward Kerremans): ze herkennen iets van Caligula in zichzelf en kunnen hem daarom niet haten.
Door Caligula’s uiterst consequente irreële handelen verliest uiteindelijk alles betekenis. Delpeut vertaalt dit in een woeste videocollage van iconische beelden uit de westerse cultuur die elkaar zo snel afwisselen dat ze tot een grote brei worden. Zo blijft er alleen nog eenzaamheid en nihilistische stilte (in de vorm van de compositie 4.33 van John Cage) over. Het is de uiterste consequentie van Caligula’s bewind en een bevestiging van de waarheid waarin hij leeft: ‘De mensen sterven en zijn niet gelukkig.’
Recensie Caligula – coproductie Thibaud Delpeut, De Utrechtse Spelen en De Coproducers
Regie Thibaud Delpeut
Gezien 11 april 2014, Toneelschuur Haarlem
www.thibauddelpeut.nl
**** (4sterren)
Door: Sara van der Kooi